Beberapa orang
pembaca blog saya telah membuat perbandingan antara tulisan saya mengenai
kaedah inkuiri dengan kaedah penyelesaian masalah. Kebanyakan mereka menyatakan
bahawa adalah lebih mudah memahami tulisan saya tentang pelaksanaan kaedah
inkuiri berbanding kaedah penyelesaian masalah. Menurut mereka, guru-guru yang
telah dewasa ini, hal ini adalah disebabkan saya telah mengemukakan contoh yang
lebih mudah difahami dalam penulisan kaedah inkuiri berbanding kaedah penyelesaian
masalah dalam hal pembelajaran Pendidikan Islam.
Terima kasih atas
komen-komen secara bersemuka tersebut. Disebabkan lahirnya blog ini adalah
dengan tujuan berkongsi ilmu di samping membantu guru-guru meningkatkan
profesionalisme mereka. Di sini saya akan perjelaskan dengan contoh tentang
aplikasi kaedah penyelesaian masalah yang boleh dilaksanakan di sekolah rendah
(mungkin juga untuk peringkat menengah dengan meningkatkan tahap domain pemikiran
serta perubahan topik pelajaran).
Mengikut contoh kaedah
penyelesaian masalah yang telah saya kemukakan (lihat di sini, http://shamsina-gurupendidikanislam.blogspot.com/2012/05/pembelajaran-abad-21-pembelajaran.html
), terdapat langkah-langkah tertentu dalam proses untuk melaksanakannya.
Secara asas,
sebenarnya terdapat banyak model untuk proses penyelesaian masalah. Model yang telah saya kemukakan lebih awal lebih cenderung kepada pendekatan konstruktivisme dengan melibatkan
penyediaan perancah (scaffolding) dan peluang untuk mendapatkan maklumat
daripada More Knowledgable Others untuk masuk ke Zone of Proximal Development.
Saya cuba libatkan aktiviti akses Internet dan bahan di perpustakaan selain
diskusi kumpulan kecil.
Sebagai
perbandingan, mari kita lihat model yang telah dikemukakan oleh Osborn dan
Parnes (1950han) yang telah mengemukakan Creative Problem Solving Process.
Menurut Osborn dan Parnes, terdapat enam langkah yang melibatkan tiga peringkat
(lihat jadual di bawah).
Peringkat Proses
|
Langkah-langkah
|
Meneroka cabaran
|
Mencari objektif
(mengenalpasti matlamat, keinginan atau cabaran.
Mencari dan mengumpul fakta
yang relevan.
Mencari masalah
(menjelaskan masalah yang perlu diselesaikan dengan tujuan untuk mencapai
matlamat / objektif)
|
Menjana idea
|
Mencari idea (menjana idea
untuk menyelesaikan masalah yang telah dikenalpasti)
|
Bersedia untuk bertindak
|
Mencari penyelesaian (beranjak
daripada idea kepada implementasi penyelesaian)
Menerima hasil penemuan (pelan untuk bertindak) |
Hampir kesemua
model, telah memulakan proses dengan masalah (mendefinsi, mengenalpasti),
diikuti dengan cadangan pelan tindakan (adakalanya melibatkan hipótesis) dan
berakhir dengan tindakan (serta penilaian ke atas tindakan). Apa yang penting
ialah berlakunya proses pembelajaran berasaskan penyelesaian masalah.
Katakanlah,
guru ingin mengajar bab puasa wajib di bulan Ramadhan. Guru boleh memulakan
dengan mengemukakan isu seperti berikut:
Setiap
kali tiba bulan Ramadhan, pemikiaran umat Islam akan tertumpu kepada amalan
berpuasa. Orang bijak pandai Islam (ulamak) akan dijemput untuk menjelaskan
isu-isu berkaitan puasa di masjid, surau, televisyen, radio dan majalah serta
akhbar. Lazimnya, kuliah, ceramah, pengajian, taklimat, peringatan ini akan
disusuli oleh soalan daripada pendengar atau pembaca. Soalan, lazimnya ditanyai
oleh orang yang telah dewasa, yang dikemukakan seolah-olah mereka ini (orang
dewasa) masih tidak memahami banyak hal tentang puasa yang berkualiti tinggi. Apakah
sebenarnya yang dimaksudkan dengan puasa yang berkualiti?
Nota:
Isu di atas mungkinlebih sesuai untuk sekolah menengah. Untuk sekolah rendah,
isu boleh dipermudahkan seperti berikut:
Setiap
kali tiba bulan Ramadhan, umat Islam akan berpuasa. Bagaimanakah melaksanakan
puasa yang dikehendaki oleh Islam?
Setelah
mengemukakan masalah kepada murid, guru boleh mula mengatur cara murid akan
menyelesaikan masalah sama ada dalam kumpulan kecil, secara individu atau secara
kelas. Fikirkanlah mana yang lebih baik. Guru boleh meminta murid membentuk
hipotesis atau menyenaraikan isu yang berkaitan dengan puasa yang berkualiti
secara kreatif. Contohnya:
1. Puasa menjadi tidak berkualiti
sekiranya pelakunya tidak bersahur pada malam sebelumnya
2. Puasa menjadi tidak
berkualiti sekiranya pelakunya tidak mampu menahan mulut daripada berkata
perkara-perkara tidak berfaedah
3. Puasa menjadi tidak
berkualiti sekiranya pelakunya tidak dapat menahan pendengaran daripada
medengar perkara yang tidak berfaedah
4. Puasa menjadi berkualiti
sekiranya disertakan dengan amalan bersedekah, membaca al Quran dan solat
tarawikh
5. Puasa menjadi berkualiti
sekiranya dapat menahan nafsu makan berlebihan sewaktu berbuka (tidak membazir)
6. Puasa menjadi berkualiti
sekiranya disegerakan berbuka apabila tiba waktu berbuka
7. Dan banyak lagi…….
Untuk
peringkat seterusnya iaitu fasa mendapatkan cara menyelesaikan masalah, guru
boleh mencadangkan beberapa cara (atau murid boleh cari sendiri). Contohnya,
1. Mengakses maklumat daripada
buku atau Internet
2. Berkolaborasi dengan rakan
dan guru (atau orang lain, sekiranya dijadikan kerja rumah atau tugasan projek)
3. Berbincang dan berhujah
berdasarkan maklumat yang disediakan
Untuk
mendapatkan jawapan atau membantu murid untuk mendapatkan makna puasa
berkualiti, guru boleh menyarankan penggunaan soalan sokratik yang menjurus
kepada hipotesis atau isu yang ingin diketahui. Katakanlah, hipotesis atau isu
yang dipilih adalah “Puasa menjadi tidak berkualiti sekiranya pelakunya taidak
dapat menahan pendengaran daripada mendengar perkara yang tidak berfaedah”
(Sekiranya guru mengaplikasi pembelajaran berkumpulan kecil, mungkin hipotesis
ini hanya untuk satu kumpulan manakal kumpulan lain boleh memilih hipotesis
yang lain). Contoh soalan sokratik yang boleh dijana adalah:
1. Apakah yang dimaksudkan
dengan perkara yang tidak berfaedah untuk didengar?
2. Apakah pula contoh perkara
berfaedah untuk didengar?
3. Apakah yang boleh dilakukan
sekiranya terdengar perkara yang tidak berfaedah?
4. Bagaimanakah menghalang
pendengaran daripada mendengar perkara tidak berfaedah?
5. Bagaimana menghalang orang
lain daripada bercerita tentang perkara tidak berfaedah kepada kita?
6. Bagaimana kalau mulut kita
sendiri yang bercerita tentang perkara tidak berfaedah dan kita menyedarinya?
7. Apakah yang akan tejadi kepada
puasa kita jika terus mendengar perkara tidak berfaedah?
8. Adakah perkara yang
dikategorikan sebagai kurang berfaedah?
9. Terbatalkah puasa?
10. Bagaimana dengan mereka yang
sengaja menyiarkan perkara tidak berfaedah melalui radio, majalah dan
televisyen dalam bulan puasa?
11. Bagaimanakah kalau puasa itu
hanya puasa sunat di luar bulan Ramadhan?
12. Hilangkah pahala puasa?
13. Adakah puasa yang tidak
berkualiti itu wajib diganti?
14. Dan lain-lain lagi…..
Apakah
tindakan yang perlu dilakukan? Dari konteks ibadah, tentulah murid diminta
mengamalkannya. Guru boleh mencuba dengan meminta murid simulasikan atau
berpuasa sunat dan cuba memastikan pendengaran dapat dikawal. Kemudian, guru
boleh meminta murid melakukan penilaian kendiri atau refleksi dalam kelas.
No comments:
Post a Comment